Manish Jadhav
छत्रपती संभाजी महाराज हे केवळ एक पराक्रमी योद्धाच नव्हते, तर ते एक विद्वान पंडित (Scholar) आणि साहित्यप्रेमी देखील होते.
त्यांच्या अल्पायुषी पण प्रभावी कारकिर्दीत त्यांनी अनेक ग्रंथांची निर्मिती केली, ज्यामुळे त्यांची बुद्धिमत्ता आणि विविध विषयांवरील प्रभुत्व सिद्ध होते.
संभाजी महाराजांनी संस्कृत भाषेत 'बुधभूषण' (Budhbhushan) या महत्त्वपूर्ण ग्रंथाची रचना केली. हा ग्रंथ राजकारण, धर्म, समाजशास्त्र, प्रशासन आणि युद्धकला यांसारख्या अनेक विषयांवर प्रकाश टाकतो.
त्यांना संस्कृत, फारसी (Persian), पोर्तुगीज (Portuguese) यांसारख्या अनेक भाषा अवगत होत्या.
'बुधभूषण' व्यतिरिक्त, संभाजी महाराजांनी 'नायिकाभेद', 'नखशिख' आणि 'सातशतक' यांसारख्या काव्यग्रंथांचीही रचना केली.
संभाजी महाराजांनी आपल्या दरबारात अनेक विद्वानांना आणि कवींना आश्रय दिला होता. त्यांना प्रोत्साहन दिले आणि त्यांच्या ज्ञानाचा आदर केला.
युद्ध आणि प्रशासकीय जबाबदाऱ्यांमध्ये व्यस्त असतानाही संभाजी महाराजांनी आपला अभ्यासाचा छंद जपला.
'बुधभूषण' ग्रंथातून त्यांची राजकीय दूरदृष्टी स्पष्ट होते. या ग्रंथात त्यांनी राजाने कसे असावे, राज्य कसे चालवावे, शत्रूंशी कसे वागावे याबद्दल सखोल मार्गदर्शन केले आहे.