Manish Jadhav
दिल्लीतील लाल किल्ला (Red Fort) हे केवळ एक ऐतिहासिक स्मारक नसून, ते भारताच्या गौरवशाली इतिहासाचे आणि स्वातंत्र्य लढ्याचे प्रतीक आहे.
लाल किल्ल्याचे बांधकाम मुघल सम्राट शाहजहानने 1638 मध्ये सुरु केले आणि 1664 मध्ये ते पूर्ण झाले. दिल्लीतील यमुना नदीच्या किनाऱ्यावर असलेला हा किल्ला मुघल वास्तुकलेचा उत्कृष्ट नमुना आहे.
शाहजहानने आपली राजधानी आग्रा येथून दिल्लीतील या नवीन किल्ल्यात हलवली. लाल किल्ला हे त्याचे नवे शहर शाहजहानाबाद (जुन्या दिल्लीचा भाग) याची राजधानी बनला.
या किल्ल्याला 'लाल किल्ला' हे नाव पडले, कारण तो लाल बलुआ दगडांनी (Red Sandstone) बांधलेला आहे. याचे मूळ नाव किल्ला-ए-मुबारक (Qila-e-Mubarak) असे होते.
किल्ल्याच्या आत दिवाण-ए-आम (सामान्य लोकांसाठी दरबार), दिवाण-ए-खास (खास लोकांसाठी दरबार) आणि रंगमहाल यांसारख्या सुंदर वास्तू आहेत. दिवाण-ए-खासची सजावट आणि नक्षीकाम विशेष प्रसिद्ध आहे.
1857 च्या स्वातंत्र्य संग्रामात या किल्ल्याने महत्त्वाची भूमिका बजावली. या विद्रोहानंतर ब्रिटिशांनी शेवटचा मुघल सम्राट बहादूर शाह जफर याला याच किल्ल्यातून अटक केली आणि हद्दपार केले.
दरवर्षी 15 ऑगस्ट रोजी भारताचे पंतप्रधान याच लाल किल्ल्यावरुन राष्ट्रध्वज फडकवतात आणि देशाला संबोधित करतात. हे ठिकाण भारताच्या स्वातंत्र्याचे आणि सार्वभौमत्वाचे प्रतीक आहे.
लाल किल्ल्याचे ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व लक्षात घेऊन 2007 मध्ये युनेस्कोने याला जागतिक वारसा स्थळ (World Heritage Site) म्हणून घोषित केले.
लाल किल्ला अनेकवेळा दहशतवादी हल्ल्यांचे लक्ष्य ठरला आहे, ज्यामुळे त्याची सुरक्षा नेहमीच कडक असते. अलीकडेच किल्ल्याजवळ झालेल्या बॉम्बस्फोटांमुळे तो पुन्हा चर्चेत आला आहे.