Manish Jadhav
प्रतापगड किल्ला हा महाराष्ट्राच्या इतिहासातील एक असा तेजस्वी अध्याय आहे, जो छत्रपती शिवाजी महाराजांचे शौर्य, दूरदृष्टी आणि युद्धनीती दर्शवतो.
प्रतापगड किल्ला हा महाराजांनी देखरेखीखाली बांधलेला पहिला किल्ला होता. हा किल्ला बांधून महाराजांनी जावळीच्या खोऱ्यात आपला निर्विवाद वचक बसवला, ज्यामुळे मराठा साम्राज्याच्या विस्ताराची आणि स्वातंत्र्याची प्रक्रिया वेगवान झाली.
हा किल्ला 10 नोव्हेंबर 1659 रोजी झालेल्या ऐतिहासिक घटनेसाठी अमर आहे. याच ठिकाणी महाराजांनी प्रचंड शक्तिशाली असलेल्या आदिलशाही सरदार अफझलखानाचा वध केला, ज्या घटनेने मराठा साम्राज्याला देशभरात ओळख मिळवून दिली.
महाराजांनी या गडावर आपल्या कुलदैवत असलेल्या भवानी मातेचे भव्य मंदिर बांधले. या मंदिरातील मूर्ती खास नेपाळमधून आणली होती, असे मानले जाते. अफझलखान वधानंतर महाराजांनी या मातेचे दर्शन घेतले होते.
किल्ल्याच्या प्रवेशद्वारावर एकामागोमाग एक अशा सात कमानींची (दरवाजे) रचना करण्यात आली आहे. शत्रूला एका दारातून दुसऱ्या दारात जाण्यासाठी दिशा बदलावी लागते, जी त्या काळात संरक्षणाची एक उत्कृष्ट युद्धनीती होती.
प्रतापगड किल्ला एका उंच डोंगरावर उभा आहे, जो तिन्ही बाजूंनी दाट झाडी आणि खोल दऱ्यांनी वेढलेला आहे. या नैसर्गिक रचनेमुळे गडावर चढाई करणे शत्रूंसाठी अत्यंत कठीण होते.
अफझलखानाचा वध गडावर झाल्यानंतर, शिवाजी महाराजांनी शत्रुत्व विसरून त्याची कबर (मकबरा) गडाच्या पायथ्याशी आदराने बांधली. महाराजांच्या महानतेचे आणि उदात्त चारित्र्याचे हे प्रतीक आहे.
आज प्रतापगड किल्ला केवळ ऐतिहासिक वास्तू राहिलेला नाही, तर शौर्य, त्याग आणि भक्ती याचे केंद्र बनला आहे. लाखो पर्यटक आणि शिवप्रेमी दरवर्षी या किल्ल्याला भेट देऊन महाराजांच्या शौर्याला नमन करतात.