Manish Jadhav
नारायणगड हा पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर तालुक्यामध्ये आहे. हा किल्ला फार मोठा नसला तरी याचे ऐतिहासिक महत्त्व मोठे आहे. याचे पूर्वीचे नाव 'नारायणी' होते. हा किल्ला नाणेघाटाच्या जुन्या व्यापारी मार्गावर लक्ष ठेवण्यासाठी महत्त्वाचा होता.
शिवाजी महाराज नाणेघाटातून जेव्हा कल्याण आणि जुन्नरकडे जात होते, तेव्हा त्यांनी याच किल्ल्यावर मुक्काम केला होता. या भेटीत त्यांनी किल्ल्याची भौगोलिक आणि सामरिक रचना पाहिली होती.
इथे एक अशी कहाणी सांगितली जाते की, एकदा महाराज नारायणगडावर असताना त्यांनी एका गरीब शेतकऱ्याला मदत केली. तेव्हा त्या शेतकऱ्याने महाराजांना एक नारळ दिला. तो नारळ सोन्याने भरलेला होता. ही कहाणी या किल्ल्याच्या लोककथांमध्ये खूप प्रसिद्ध आहे.
काही ऐतिहासिक नोंदीनुसार, शिवाजी महाराजांचे आजोबा मालोजीराजे भोसले यांनी हा किल्ला बांधला होता. त्यामुळे हा किल्ला भोसले घराण्याच्या सुरुवातीच्या काळातील एक महत्त्वाचा दुवा मानला जातो.
गडावर पाण्याच्या टाक्या आहेत. या टाक्यांवर दगडामध्ये कोरलेल्या विष्णू आणि नागदेवता यांच्या प्रतिमा आहेत. या प्रतिमा पाहून त्या काळात पाण्याची व्यवस्था किती महत्त्वाची मानली जात होती, हे दिसून येते.
नारायणगड लहान असला तरी त्याच्यात अनेक गुहा आणि भुयारी मार्ग आहेत. या मार्गांचा वापर गुप्तहेर आणि सैनिकांना लपण्यासाठी केला जात असावा.
नारायणगडावर काही मंदिरे आहेत. त्यामुळे हा किल्ला केवळ लष्करी तळ नव्हता, तर धार्मिक श्रद्धास्थानही होता. या मंदिरांमुळे गडाला एक वेगळी ओळख मिळाली आहे.
आज हा किल्ला जुन्नर तालुक्यातील एक शांत पर्यटन स्थळ आहे. येथे ट्रेकिंगसाठी अनेक पर्यटक येतात. या किल्ल्यावरुन आजूबाजूचा निसर्गरम्य परिसर आणि नाणेघाट पाहण्याचा अनुभव खूप खास असतो.