Manish Jadhav
महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध किल्ल्यांपैकी एक नांदेड जिल्ह्यातील माहुर किल्ला आहे. हा किल्ला आदिशक्ती श्री रेणुका मातेच्या प्रसिद्ध मंदिरासाठी ओळखल्या जाणाऱ्या माहुर गडावरच आहे.
माहुर किल्ल्याचा इतिहास अतिशय प्राचीन आहे. या किल्ल्याची निर्मिती 12व्या शतकात यादव राजांच्या काळात झाली, असे मानले जाते. त्या काळात हा किल्ला संरक्षणासाठी आणि राज्याच्या महत्त्वाच्या कारभारासाठी वापरला जात होता.
यादव राजवटीनंतर हा किल्ला बहामनी सल्तनतच्या ताब्यात गेला. त्यानंतर या भागावर आदिलशाही राजवटीचे वर्चस्व प्रस्थापित झाले आणि हा किल्ला त्यांच्या संरक्षणाखाली आला. या काळातही किल्ल्याचा वापर लष्करी उद्देशांसाठी केला गेला.
आज जरी हा किल्ला भग्नावस्थेत असला, तरी त्याचे अवशेष त्याच्या एकेकाळच्या भव्यतेची साक्ष देतात. किल्ल्याच्या काही भिंती आणि तटबंदी आजही मजबूत स्थितीत उभ्या आहेत.
किल्ल्याच्या आत एक मोठा राजवाडा होता, त्याचे अवशेष आजही पाहायला मिळतात. याशिवाय, येथे एक जुनी मशीद आणि काही ऐतिहासिक इमारतींचे अवशेषही आहेत, जे विविध राजवटींनी केलेल्या बांधकामाचे प्रतीक आहेत.
किल्ल्याच्या परिसरात प्रसिद्ध सय्यद शाह बाबाचा दर्गा आहे. या दर्ग्याशी लोकांची श्रद्धा जोडलेली आहे. हा दर्गा हिंदू-मुस्लिम ऐक्याचे प्रतीक मानला जातो.
नैसर्गिक आपत्तींमुळे किल्ल्याच्या अनेक भागांचे नुकसान झाले आहे. यामुळे काही महत्त्वाच्या वास्तू पूर्णपणे नष्ट झाल्या आहेत. तरीही, इतिहासप्रेमी आणि अभ्यासकांसाठी हा किल्ला महत्त्वाचा ठरतो.
किल्ला एका टेकडीवर असल्यामुळे येथून सभोवतालचा निसर्गरम्य परिसर पाहता येतो. खाली पसरलेली हिरवीगार वनराई आणि डोंगररांगा हे दृश्य अत्यंत विहंगम आहे. त्यामुळे इतिहास आणि निसर्ग दोन्हीची आवड असणाऱ्या पर्यटकांसाठी हे एक उत्तम ठिकाण आहे.