Manish Jadhav
मध्य प्रदेशातील अशोकनगर जिल्ह्यात असलेला चंदेरी किल्ला हा बुंदेलखंडाच्या इतिहासाचे आणि स्थापत्यकलेचे एक उत्कृष्ट उदाहरण आहे. चंदेरीची ओळख त्याच्या ऐतिहासिक किल्ल्यामुळे आणि जगप्रसिद्ध चंदेरी साड्यांमुळे आहे.
हा किल्ला सुमारे 11व्या शतकात बांधला गेला. तो विंध्याचल पर्वतरांगांमध्ये आहे आणि त्याचे स्थान अतिशय मोक्याचे होते. त्यामुळे यावर प्रतिहार, बुंदेला, मालवा सुलतान आणि मुघल शासकांनी अनेक शतके राज्य केले.
या किल्ल्याचे जुने नाव 'किर्ती दुर्ग' असे होते. ते 'राजा किर्तीपाल' यांनी ठेवले होते. या नावावरूनच त्याची भव्यता आणि ऐतिहासिक महत्त्व स्पष्ट होते.
किल्ल्याचा मुख्य दरवाजा 'खूनी दरवाजा' म्हणून ओळखला जातो. या दरवाज्याला बुंदेला शासकांनी विशिष्ट पद्धतीने बांधले होते. या दरवाज्यातून रक्त वाहत असे, म्हणून त्याला हे नाव पडले.
1528 मध्ये, मुघल शासक बाबरने मेदिनी राय यांच्याकडून हा किल्ला जिंकला. या भीषण युद्धात पराभव अटळ दिसल्यावर मेदिनी राय यांच्या 800 हून अधिक राजपूत राण्यांनी सामूहिक आत्मबलिदान (जौहर) केले होते.
किल्ल्याच्या आतमध्ये अनेक सुंदर राजवाडे आणि वास्तू आहेत. त्यापैकी 'हवा महल' आणि 'नौखंडा महल' (नऊ मजली राजवाडा) हे विशेष उल्लेखनीय आहेत.
चंदेरी किल्ल्याला आणि शहराला मिळून 52 दरवाजे (बावन दरवाज़ा) आहेत. हे दरवाजे वेगवेगळ्या ऐतिहासिक मार्गांवर आणि दिशांवर होते, जे या भागाच्या संरचनेची आणि भव्यतेची कल्पना देतात.
किल्ल्याची भिंत आणि बुरुज भक्कम दगडांनी बांधलेले आहेत. यातील बुंदेला स्थापत्यशैली आणि इंडो-इस्लामिक शैलीचा संगम विशेष दर्शनीय आहे.
ग्वाल्हेर, ओरछा आणि खजुराहो जवळ असल्यामुळे चंदेरी किल्ला आता मध्य प्रदेशातील एक महत्त्वाचे सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक पर्यटन स्थळ बनले आहे.