Sameer Amunekar
कांगडा हा किल्ला हिमाचल प्रदेशातील सर्वात मोठा आणि भारतातील कदाचित सर्वात जुना किल्ला मानला जातो. महाभारत आणि पुराणांमध्ये उल्लेख असलेल्या प्राचीन त्रिगर्त राज्याच्या कटोच राजघराण्याने तो बांधला.
हा किल्ला धौलाधार पर्वतरांगेच्या पायथ्याशी बाणगंगा आणि माझी या दोन नद्यांच्या संगमावर एका उंच टेकडीवर (पठारावर) वसलेला आहे, ज्यामुळे त्याला नैसर्गिक संरक्षण प्राप्त झाले आहे.
या किल्ल्याने अनेक मोठे शासक पाहिले आहेत, ज्यात कटोच राजे, मुघल (जहांगीर), शीख (रणजित सिंग) आणि ब्रिटिश यांचा समावेश आहे. ऐतिहासिक लढाया आणि आक्रमणांचा तो साक्षीदार आहे.
या किल्ल्यावर अनेक वेळा आक्रमणे झाली, कारण येथे प्राचीन हिंदू देवतांच्या मंदिरांमध्ये प्रचंड धनसंपदा जमा झाली होती. १० व्या शतकात महमूद गझनवीने या किल्ल्याची लूट केली होती.
किल्ल्यामध्ये प्रवेश करण्यासाठी एकापाठोपाठ एक असे सात विशाल दरवाजे आहेत. या दरवाज्यांची नावे वेगवेगळ्या शासकांनी बदलली, जसे की रणजित सिंग दरवाजा, जहांगीरी दरवाजा आणि अमीरी दरवाजा.
किल्ल्याच्या परिसरात लक्ष्मी-नारायण मंदिर, अंबिका देवी मंदिर आणि जैन मंदिर (भगवान आदिनाथांची मूर्ती) आहेत. किल्ल्याच्या वास्तुकलेत हिंदू आणि मुघल शैलीचा प्रभाव दिसून येतो.
४ एप्रिल १९०५ रोजी आलेल्या एका भीषण भूकंपाने किल्ल्याचे मोठे नुकसान झाले. या भूकंपापूर्वी ब्रिटिश सैन्याने येथे छावणी (गॅरिसन) लावली होती.