Manish Jadhav
जैसलमेर किल्ला राजस्थानमधील जैसलमेर शहरात आहे. हा किल्ला पिवळ्या वालुकामय दगडांपासून बनलेला आहे, जो सूर्याच्या किरणांमुळे सोन्यासारखा चमकतो. यामुळे त्याला 'सोनार किल्ला' (Sonar Quila) असेही म्हणतात.
जैसलमेर किल्ल्याचे एक खास वैशिष्ट्य म्हणजे, हा भारतातील एकमेव किल्ला आहे, जिथे आजही जवळपास 75 टक्के लोकसंख्या राहते. किल्ल्याच्या आत दुकाने, घरे, मंदिरे आणि हॉटेल्स आहेत.
या किल्ल्याची निर्मिती 1156 मध्ये भाटी राजपूत शासक राव जैसल यांनी केली होती. हा किल्ला भारत-पाकिस्तान सीमेवर असल्याने त्याचे ऐतिहासिक आणि सामरिक महत्त्व खूप मोठे आहे. अनेक ऐतिहासिक लढायांचा हा साक्षीदार आहे.
किल्ल्याची रचना पारंपरिक राजपूत आणि इस्लामिक स्थापत्यकलेचे उत्तम मिश्रण आहे. किल्ल्याला तीन मोठी तटबंदी आणि 99 बुरुज आहेत, जे त्याला शत्रूंपासून संरक्षण देत होते.
किल्ल्याच्या आत अनेक सुंदर स्थळे आहेत. यात राजमहल (महाराजांचा राजवाडा), अनेक सुंदर जैन मंदिरे, आणि अनेक हवेली यांचा समावेश आहे. प्रत्येक हवेलीमध्ये उत्कृष्ट नक्षीकाम केलेले आहे.
किल्ल्याच्या आत असलेले घर आणि मंदिरे वाळूच्या दगडांपासून बनवलेली आहेत. येथील नक्षीकाम आणि कोरीव काम इतके सूक्ष्म आहे की, ते पाहणाऱ्यांना मंत्रमुग्ध करते.
हा किल्ला युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळांपैकी एक आहे. दरवर्षी लाखो पर्यटक येथे येतात. रात्रीच्या वेळी किल्ल्याची रोषणाई खूप आकर्षक दिसते. किल्ल्याच्या आवारात अनेक सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि कला प्रदर्शन आयोजित केले जातात.
वाळवंटी प्रदेशात असूनही किल्ल्यामध्ये एक प्रभावी पाणी व्यवस्थापन प्रणाली होती. येथील जलसाठा आजही पर्यटकांना आकर्षित करतो.