Manish Jadhav
गागरोन किल्ला हा डोंगरावर असून चारही बाजूंनी नद्यांच्या पाण्याने वेढलेला आहे, ज्यामुळे त्याला 'जलदुर्ग' असे म्हणतात. भारतातील मोजक्या जलदुर्गांपैकी हा एक आहे.
हा किल्ला काळ सिंध (Kali Sindh) आणि आहू (Ahu) या दोन नद्यांच्या संगमावर आहे. या नद्यांमुळेच किल्ल्याला नैसर्गिकरित्या अभेद्य तटबंदी लाभली आहे.
2013 मध्ये गागरोन किल्ल्याला युनेस्कोने जागतिक वारसा स्थळ म्हणून घोषित केले. राजस्थानमधील इतर 5 किल्ल्यांसह (अंबर, चित्तोडगड, कुंभलगड, रणथंबोर आणि जैसलमेर) त्याला 'राजस्थानच्या डोंगरी किल्ल्यां'च्या (Hill Forts of Rajasthan) यादीत समाविष्ट केले आहे.
या किल्ल्याची निर्मिती डोड राजपूत शासकांनी केली होती. या किल्ल्याने अनेक हल्ले आणि लढाया पाहिल्या आहेत. इतिहासानुसार, येथे दोनदा 'जौहर' (राणी आणि महिलांचे सामूहिक आत्मबलिदान) घडले होते.
किल्ल्याच्या बाहेर सुफी संत हजरत हमीदुद्दीन चिश्ती (Sufi Saint Hamiduddin Chishti) यांची दर्गा (Dargah) आहे. या दर्गेमुळे हिंदू आणि मुस्लिम दोन्ही धर्मांच्या लोकांसाठी हे एक महत्त्वाचे श्रद्धास्थान बनले आहे.
हा किल्ला कोणत्याही पाया (Foundation) शिवाय केवळ एका मोठ्या टेकडीच्या आधारावर बांधला गेला आहे. त्याचे बांधकाम मजबूत तटबंदी, अनेक दरवाजे आणि बुरुजांनी युक्त आहे, जे राजपूत स्थापत्यकलेचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे.
हा किल्ला झालावाड शहरापासून जवळच असून मुकुंद्रा हिल्स नॅशनल पार्कच्या परिसरात आहे. यामुळे किल्ल्याच्या आजूबाजूला हिरवीगार वनराई आणि नद्यांचे पाणी असल्यामुळे निसर्गप्रेमींसाठी हे ठिकाण खूप आकर्षक आहे.
किल्ल्याच्या आत अनेक सुंदर स्थळे आहेत. यात गणेश मंदिर, आणि शीतल माता मंदिर आहे. तसेच, किल्ल्याच्या आतून नद्यांचे विहंगम दृश्य दिसते.