Manish Jadhav
संभाजी महाराजांनी 1681 साली मुघल सम्राट औरंगजेबला आव्हान देण्यासाठी बुऱ्हाणपूरवर अचानक हल्ला केला. बुऱ्हाणपूर हे मुघलांचे महत्त्वाचे व्यापारी आणि लष्करी केंद्र होते.
औरंगजेबला संभाजी महाराज सहसा दक्षिण महाराष्ट्रात किंवा कोकणात व्यस्त असतील अशी अपेक्षा होती. पण महाराजांनी आपली फौज अत्यंत जलद गतीने बुऱ्हाणपूरच्या दिशेने हलवली, ज्यामुळे मुघलांना तयारी करण्याची संधीच मिळाली नाही.
मराठा सैन्याने बुऱ्हाणपूर शहरावर नियंत्रण मिळवल्यानंतर येथील बाजारपेठा आणि मुघल सैनिकांच्या घरांची मोठ्या प्रमाणावर लूट केली. यातून मराठ्यांना भरपूर संपत्ती मिळाली, ज्यामुळे राज्याच्या खजिन्यात मोठी भर पडली.
या मोहीमेत शूर मराठा सरदार हंबीरराव मोहिते आणि संताजी घोरपडे यांसारख्या वीरांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यांच्या कुशल नेतृत्वामुळेच मराठा सैन्य कमी वेळेत आणि यशस्वीपणे ही मोहीम पार पाडू शकले.
या हल्ल्यामुळे औरंगजेब खूप संतापला. मराठ्यांनी त्याच्या सत्तेच्या केंद्रस्थानी येऊन हल्ला केल्यामुळे त्याला वैयक्तिक अपमान वाटला. यामुळे त्याने दख्खनमध्ये आपला तळ ठोकण्याचा निर्णय घेतला आणि त्याचा राग अधिकच वाढला.
बुऱ्हाणपूर मोहीम ही मराठा साम्राज्याच्या वाढत्या सामर्थ्याची आणि लवचिकतेची साक्ष होती. महाराजांच्या नेतृत्वाखाली मराठे मुघलांच्या मोठ्या सैन्याचाही सामना करु शकतात, हे जगाला दाखवून दिले.
या मोहीमेमुळे मराठा सैन्याचे मनोबल वाढले, त्यांना मोठ्या प्रमाणावर संपत्ती मिळाली आणि मुघलांच्या व्यापाराला मोठा धक्का बसला. यातून मिळालेल्या पैशाचा उपयोग मराठा साम्राज्याच्या संरक्षणासाठी आणि विकासासाठी करण्यात आला.
बुऱ्हाणपूरची मोहीम ही केवळ एक लूट नव्हती, तर ती संभाजी महाराजांच्या कुशल रणनीतीचा एक भाग होती. या हल्ल्याने औरंगजेबला दक्षिणेकडे लक्ष देण्यास भाग पाडले.