Manish Jadhav
अजिंक्यतारा किल्ला हा महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यात स्थित एक ऐतिहासिक किल्ला आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मराठा साम्राज्यात आणि नंतरच्या काळात या किल्ल्याने महत्त्वाची भूमिका बजावली.
अजिंक्यतारा किल्ला 16व्या शतकात विजापूरच्या आदिलशाहीने बांधला. नंतर 1673 मध्ये शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला जिंकला आणि स्वराज्यात सामील केला. मराठा साम्राज्याच्या काळात या किल्ल्याचे मोठे धोरणात्मक महत्त्व होते.
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी रायगडाला राजधानी करण्यापूर्वी काही काळ अजिंक्यतारा किल्ल्याचा उपयोग राजधानी म्हणून केला होता. संभाजी महाराजांच्या काळातही हा किल्ला महत्त्वाचे लष्करी केंद्र होते.
हा किल्ला सातारा शहराच्या अगदी जवळ एका डोंगरावर वसलेला आहे. त्यामुळे या किल्ल्यावरुन सातारा शहर आणि आजूबाजूच्या परिसरावर सहजपणे लक्ष ठेवता येते.
किल्ल्यावर हनुमान मंदिर, महादेवाचे मंदिर आणि काही जुन्या इमारतींचे अवशेष आजही पाहायला मिळतात. किल्ल्याच्या तटबंदी आजही चांगल्या स्थितीत आहेत. या किल्ल्यावर एक प्रसिद्ध ऐतिहासिक दरवाजा आहे, ज्याला 'सातारा दरवाजा' असे म्हणतात.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर हा किल्ला त्यांच्या वंशजांच्या विशेषतः छत्रपती शाहू महाराजांच्या सत्तेचे केंद्र बनला. शाहू महाराजांनी या किल्ल्यावरुनच मराठा साम्राज्याचा कारभार सांभाळला.
मराठा साम्राज्याची गादी वाचवण्यासाठी महाराणी ताराराणींनी याच किल्ल्यावरून मोगलांशी संघर्ष केला. त्यांच्या पराक्रमाची गाथा या किल्ल्याशी जोडलेली आहे.
1818 मध्ये ब्रिटिशांनी या किल्ल्यावर हल्ला करुन तो जिंकला. त्यानंतर त्यांनी मराठा साम्राज्याचा पूर्णपणे अस्त केला. इंग्रजांनी या किल्ल्याचा उपयोग लष्करी तळ म्हणून केला.
आज अजिंक्यतारा किल्ला एक महत्त्वाचे पर्यटन स्थळ बनले आहे. किल्ल्यावरुन सातारा शहर आणि आजूबाजूच्या डोंगरांचे विहंगम दृश्य दिसते. ट्रेकिंग करणाऱ्यांसाठीही हे एक आकर्षक ठिकाण आहे. या किल्ल्याला भेट देऊन मराठा साम्राज्याच्या गौरवशाली इतिहासाची अनुभूती घेता येते.