गोमन्तक डिजिटल टीम
चांद्रकाल गणनेतील चौथा महिना गोव्यातील विविध विधी, परंपरा आणि उत्सवांसाठी ओळखला जातो तसेच त्याला धार्मिक सांस्कृतिक जीवनात विशेष महत्त्व लाभलेले आहे.
चंद्रकाल गणनेतील चौथा महिना म्हणजेच आषाढ महिना ज्याला 'शुची' या नावाने ओळखले जाते.
देवशयनी गेल्यानंतर आषाढातली अमावास्या चातुर्मासात पहिली असल्यामुळे त्याला 'दिव्याची अमावास्या' असे संबोधले जाते तसेच दीपपूजन ही केले जाते.
ग्रीष्म ऋतूत मान्सूनचा प्रारंभ होतो, पण आषाढात त्याची वृष्टी शिगेला पोहोचते. त्यामुळे नदी, नाले आणि विहिरी भरतात.
आषाढ शुद्ध एकादशीपासून चातुर्मास सुरू होतो आणि तो कार्तिक शुद्ध एकादशीपर्यंत चालतो.
या दिवशी गोव्यात विविध भक्तिरसपूर्ण कार्यक्रम आणि जत्रोत्सवांचे आयोजन केले जाते. चिखलकाला हा उत्सव माशेल, फोंडा इ. स्थळांवर साजरा केला जातो.
आषाढातील पौर्णिमेदिवशी व्यासमुनींची जयंती असते. व्यासांनी भगवद्गीतेसारखे तत्त्वज्ञान दिल्यामुळे गुरुपौर्णिमा साजरी केली जाते.
'गटारी' म्हणून कुप्रसिद्ध झालेली अमावास्या खरे तर आपल्या पूर्वजांची कृपा सर्वांवरती व्हावी म्हणून दीपपूजन, गहू आणि तांदूळ दान करण्याला प्राधान्य देते.
'आषाढ पागोळी'साठी नवविवाहिता पूर्वीच्या काळी हक्काने माहेरी राहण्यास जात होत्या ती परंपरा आजसुद्धा जपली जाते. नवविवाहित महिला आषाढात माहेरी एक महिन्यासाठी जातात, ज्यामुळे नवविवाहित जोडप्यांमध्ये एकमेकांपासून दूरगामी संबंध असतात.
आषाढात शेवटच्या दिवशी वड्या आणि कोंबड्याचा बेत आखला जातो, आणि मसालेदार मांसाहाराचा आनंद घेतला जातो.
काही ठिकाणी 'भुगूत' हा विधी करण्यासाठी गावकरी गोसावी समाजातल्या काही गटारात आपणाला लोळण्याची अनुमती दिलेली आहे असे मानतात. त्यामुळे ही अमावास्या 'गटारी' म्हणून कुप्रसिद्ध झालेली आहे.