Manish Jadhav
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी रांझाच्या पाटलाला दिलेली शिक्षा इतिहासात खूप प्रसिद्धी आहे. हा प्रसंग महाराजांच्या कठोर न्याय आणि स्त्रीसन्मानाविषयीच्या तळमळीचे प्रतीक आहे.
रांझाच्या पाटलाने (बाबाजी गुजर) एका गावातील महिलेचा विनयभंग केला होता. हा गुन्हा त्या काळात अत्यंत गंभीर मानला जात असे.
महाराजांना जेव्हा हा प्रकार कळला, तेव्हा त्यांनी कोणताही विचार न करता तात्काळ पाटलाला पकडण्याचा आदेश दिला. कोणत्याही मोठ्या व्यक्तीला किंवा पदाधिकाऱ्याला गुन्हा केल्यावर शिक्षा नाही, अशी कल्पना त्यांनी फेटाळली.
महाराजांच्यासमोर पाटलाला हजर करण्यात आले. पुराव्यांच्या आधारावर त्याचा गुन्हा सिद्ध झाला. महाराजांनी स्वतः या प्रकरणाची चौकशी केली.
गुन्हा सिद्ध झाल्यावर महाराजांनी पाटलाला अत्यंत कठोर शिक्षा सुनावली. त्यांनी पाटलाचे हात-पाय तोडण्याचा आदेश दिला. या शिक्षेमुळे भविष्यात कुणीही असा गुन्हा करण्याचा विचार करणार नाही, असा संदेश दिला.
महाराजांच्या राजवटीत स्त्रियांचा आदर हा सर्वोच्च मानला जात असे. "स्त्री म्हणजे देवी," अशी त्यांची धारणा होती. या शिक्षेमुळे त्यांनी केवळ एका गुन्हेगाराला शिक्षा दिली नाही, तर स्वराज्यात स्त्रियांचा सन्मान किती महत्त्वाचा आहे, हे दाखवून दिले.
महाराजांनी या प्रकरणात कोणताही विलंब केला नाही. त्यांनी ताबडतोब न्यायनिवाडा केला, जेणेकरून पीडितेला लवकर न्याय मिळेल आणि समाजात योग्य तो संदेश जाईल.
या शिक्षेमुळे रयतेचा महाराजांच्या न्यायव्यवस्थेवरचा विश्वास आणखी वाढला. जनतेला खात्री झाली की, महाराज कोणत्याही परिस्थितीत त्यांच्या हिताचे रक्षण करतील.
रांझाच्या पाटलाला दिलेली शिक्षा ही एक ऐतिहासिक घटना ठरली. त्यामुळे स्वराज्यात एक मजबूत संदेश गेला की, गुन्हेगारांना कोणत्याही परिस्थितीत माफी नाही, विशेषतः जर गुन्हा स्त्रियांशी संबंधित असेल.